Het genogram en Multi Dimensional Family Therapy (MDFT)

In Multi Dimensional Family Therapy (MDFT), een behandelmethode voor jongeren met gedragsproblemen en verslavingsproblemen, kan het genogram op verschillende manieren worden ingezet om gezinsdynamieken, relaties en interacties beter te begrijpen. MDFT richt zich op de jongere, het gezin en de bredere context zoals school en vrienden en probeert verandering teweeg te brengen op meerdere niveaus. Het genogram kan hierbij een waardevol hulpmiddel zijn, vooral in de volgende toepassingen:

1. Inzicht in familiestructuur en -dynamieken

Een belangrijk onderdeel van MDFT is het begrijpen van de rol die familie en andere gezinsleden spelen in het leven van de jongere. Door een genogram te maken krijgt de therapeut een visueel overzicht van het familiesysteem, inclusief de relaties en interacties tussen familieleden. Dit helpt om patronen van gezinsdynamiek te herkennen, zoals overbeschermend gedrag, conflicten en loyaliteiten binnen het gezin, die invloed kunnen hebben op het gedrag van de jongere.

2. Identificeren van intergenerationele patronen

Het genogram maakt het mogelijk om patronen van gedrag, communicatie, verslaving en conflicten door verschillende generaties heen in kaart te brengen. Deze intergenerationele patronen kunnen een belangrijke rol spelen in de problematiek van de jongere. Door deze patronen te visualiseren, kan de therapeut samen met de familie bespreken hoe bepaalde gedrags- of communicatieproblemen zijn doorgegeven van de ene generatie op de andere en hoe deze kunnen worden doorbroken.

3. Betrekken van het bredere netwerk

MDFT legt de nadruk op het betrekken van de bredere sociale context van de jongere, zoals vrienden, school en andere belangrijke volwassenen. Het genogram helpt om het bredere netwerk van de jongere en het gezin in kaart te brengen, en laat zien wie mogelijke steunfiguren kunnen zijn, zoals grootouders, tantes, ooms, of vrienden. Dit kan ook helpen om te bepalen wie actief bij de therapie moet worden betrokken om het gezin te ondersteunen in het veranderingsproces.

4. Ondersteuning bij het creëren van gezinsdoelen

Een van de belangrijkste doelen van MDFT is het verbeteren van de relaties tussen de jongere en zijn of haar ouders of andere gezinsleden. Het genogram kan worden gebruikt om te bespreken waar spanningen en sterke punten in de gezinsrelaties liggen. Samen met de familie kan de therapeut bespreken hoe deze relaties kunnen worden verbeterd en wat specifieke doelen zijn voor elk gezinslid. Dit visuele hulpmiddel helpt bij het opstellen van concrete gezinsdoelen die tijdens de therapie worden nagestreefd.

5. Bespreken van culturele en familiale invloeden

MDFT hecht veel waarde aan de culturele achtergrond en identiteit van de jongere en het gezin. Het genogram kan culturele tradities, waarden en rolverdelingen in kaart brengen, evenals migratiegeschiedenissen of traumatische gebeurtenissen die een impact hebben op het gezin. Dit biedt een opening om te bespreken hoe deze culturele factoren invloed hebben op de communicatie, de opvoeding en de relatie met de jongere.

6. Versterken van de ouderlijke rol

MDFT richt zich sterk op het versterken van de rol van ouders als gezagsfiguren en steunpilaren voor de jongere. Het genogram kan inzicht bieden in de ouderlijke structuren binnen de familie, bijvoorbeeld hoe ouderschap door generaties heen is vormgegeven. Het kan helpen om te onderzoeken hoe de opvoedingsstijlen van grootouders, ouders en andere familieleden van invloed zijn op de manier waarop de ouders hun rol op dit moment invullen. Dit inzicht kan leiden tot reflectie en verandering in de ouderlijke rol, zodat deze beter aansluit bij de behoeften van de jongere.

7. Gebruik als reflectie- en communicatiehulpmiddel

Tijdens MDFT worden moeilijke onderwerpen vaak besproken, zoals conflicten, gevoelens van schuld, en zorgen om de jongere. Het genogram kan dienen als een neutraal hulpmiddel om deze gesprekken te structureren en spanningen te verminderen. Het biedt een visuele manier om familiebanden en conflicten weer te geven, wat het voor gezinsleden gemakkelijker kan maken om over emotioneel beladen onderwerpen te praten zonder meteen in conflicten te vervallen.

8. Verminderen van schuldgevoelens

Vaak ervaren gezinsleden gevoelens van schuld of verantwoordelijkheid voor de problemen van de jongere. Het genogram kan worden gebruikt om deze gevoelens te onderzoeken door te laten zien dat de problemen vaak voortkomen uit complexere familie- en systeemdynamieken. Dit kan helpen om schuldgevoelens te verminderen en een meer systemische benadering van verandering te bevorderen, waarbij elk gezinslid wordt gezien als onderdeel van een bredere dynamiek.

9. Evaluatie van vooruitgang

Gedurende het MDFT-proces kan het genogram meerdere keren worden gebruikt om veranderingen in gezinsdynamiek en relaties te evalueren. Bijvoorbeeld, een genogram dat aan het begin van de therapie is gemaakt, kan worden vergeleken met een genogram dat later in het proces wordt opgesteld. Dit kan zowel de familie als de therapeut helpen om te zien welke veranderingen er zijn opgetreden en welke relaties of patronen nog verdere aandacht nodig hebben.

Conclusie:

In MDFT kan het genogram een effectief hulpmiddel zijn om de gezinsdynamiek en bredere context van de jongere in kaart te brengen. Het biedt inzicht in intergenerationele patronen, ondersteunt bij het versterken van de ouderlijke rol en helpt om gezinsdoelen te formuleren. Daarnaast kan het een nuttig reflectie- en communicatiehulpmiddel zijn, dat helpt bij het verminderen van schuldgevoelens en het monitoren van de vooruitgang tijdens de therapie. Door deze visuele ondersteuning wordt het mogelijk om dieper in te gaan op de complexe gezinsstructuren en relaties die een rol spelen in de problemen van de jongere.