Het genogram als sleutel tot persoonsgerichte ouderenzorg
In de ouderenzorg is het essentieel om niet alleen te weten wat iemand nodig heeft, maar ook wie iemand is. Een genogram biedt een waardevol hulpmiddel om het netwerk en de levensgeschiedenis van een oudere in kaart te brengen, zodat zorgprofessionals écht kunnen aansluiten bij de persoon achter de zorgvraag.
Netwerk in beeld: genogram, ecogram en sociogram gecombineerd
Traditioneel wordt een genogram vooral gebruikt om familieverhoudingen en -geschiedenis visueel te maken. In de ouderenzorg kan dit worden uitgebreid met elementen van een ecogram en sociogram om de sociale omgeving en relaties te visualiseren. Op die manier ontstaat een rijk, visueel overzicht van het netwerk rondom de oudere — inclusief familieleden, buren, mantelzorgers, vrienden, zorgverleners en andere belangrijke naasten.
Deze combinatie maakt het mogelijk om niet alleen praktische informatie in kaart te brengen, zoals wie betrokken is bij de zorg en wie er bereikbaar is bij crisissituaties, maar ook om te begrijpen wie emotioneel belangrijk is voor de oudere. Wie biedt troost? Met wie heeft iemand contact verloren? Dit helpt om het sociale vangnet te versterken en te benutten.
Belangrijke levensgebeurtenissen zichtbaar maken
Een ander krachtig aspect van het genogram is de mogelijkheid om levensgebeurtenissen visueel weer te geven. Denk aan verlieservaringen, migratie, trauma’s, huwelijken, geboortes of belangrijke momenten in de carrière. Door deze gebeurtenissen op te nemen in het genogram ontstaat in één oogopslag een beeld van iemands levensverhaal.
Dit is bijzonder waardevol wanneer iemand door bijvoorbeeld dementie, afasie of delier zelf niet meer goed in staat is om zijn of haar verhaal te vertellen. Het genogram fungeert dan als een visueel geheugensteuntje voor professionals — en als erkenning van de identiteit van de oudere.
Betrokken professionals
Verschillende professionals binnen de ouderenzorg kunnen baat hebben bij het werken met een genogram:
- Verpleegkundigen en verzorgenden krijgen inzicht in wie er bij de oudere betrokken zijn en hoe ze het netwerk kunnen inschakelen bij de zorg.
- Casemanagers dementie of wijkverpleegkundigen gebruiken het genogram om de context van de cliënt te begrijpen en passende ondersteuning te organiseren.
- Begeleiders in woonzorgcentra kunnen het genogram gebruiken als leidraad bij het opstellen van een persoonlijk zorgplan.
- Psychologen en maatschappelijk werkers kunnen levensgebeurtenissen en relaties analyseren als onderdeel van diagnostiek of behandeling.
- Geestelijk verzorgers krijgen aanknopingspunten voor zingeving en levensvragen.
- Artsen kunnen het genogram benutten om familiaire ziektes of genetische risico’s te signaleren en bespreekbaar te maken.
Overdracht en continuïteit
Een goed uitgewerkt genogram biedt ook meerwaarde bij overdracht van zorg. Wanneer een oudere verhuist naar een andere zorginstelling of wanneer het zorgteam wisselt, zorgt het genogram ervoor dat nieuwe collega’s snel zicht krijgen op de sociale context en levensloop van de cliënt. Zo blijft persoonsgerichte zorg gewaarborgd, ongeacht wie de zorg verleent.