Specialist afstammingsvragen Maureen Davis over donorkinderen in het genogram

Interview door Janine Koppers

“Het is een oerverlangen om te willen weten waar je vandaan komt.

Wie is mijn vader en wie is mijn moeder?”

Door haar specialisatie komt Maureen complexe familiesituaties tegen. Meestal zijn er vragen rondom een of beide ouders. Ze begeleidt cliënten in hun zoektocht naar antwoorden en met het omgaan met de situatie zoals die nu is.

Hoe maak je gebruik van het genogram in je praktijk?

“In mijn praktijk ontbreekt vaak de informatie die je nodig hebt om een volledig genogram te maken. Tot 2004 mochten donoren anoniem blijven. Veel (volwassen) donorkinderen hebben daardoor tal van vragen over hun afkomst. Door misstanden in klinieken, zoals onder meer in die van fertiliteitsarts Jan Karbaat*, zijn er situaties ontstaan waardoor de normale genogram schema’s niet goed bruikbaar zijn. Want, hoe geef je 90 kinderen weer die van dezelfde biologische vader afstammen? Ik ben daarom benieuwd naar de mogelijkheden die Roots of me biedt.”

In Roots of Me kun je donorkinderen weergeven door gebruik te maken van de verschillende mogelijkheden van relatielijnen en afstammingslijnen. Het relatietype tussen moeder en spermadonor wordt weergegeven als donor. De relatie tussen de partners als standaard. De afstammingslijn tussen een kind, geboren uit de relatie tussen moeder en een spermadonor symboliseert de genetische verwantschap, dus die wordt als solide lijn geplaatst. De afstammingslijn tussen de relatie van de partners en het kind is juist een gestippelde lijn. In dit voorbeeld zie je hoe dat eruit ziet:

Zullen we een genogram maken van een situatie zoals jij die bent tegen gekomen?

“Ik ken een situatie waarin een 11-jarige jongen emotioneel klem komt te zitten door de afwezigheid van een vader. De jongen is verwekt met anoniem donorzaad uit de kliniek van Jan Karbaat en wil niets liever dan weten wie zijn donorvader is. Er is niets bekend over zijn anonieme donor, waardoor hij zich gestrest, eenzaam en verdrietig voelt.

Tijdens het begeleidingstraject besluit de jongen (in overleg met zijn moeder) om zijn DNA in te leveren bij de FIOM KID-DNA databank**. Er wordt geen match gevonden met een donorvader, maar wel met 42 halfbroers en -zussen tussen 12 en 32 jaar oud. Ook de internationale commerciële databanken leveren geen match met de donorvader op, maar wel matches met 8 halfbroers en -zussen. Hoe teken je dat in het genogram?”

Je zou ervoor kunnen kiezen om ze allemaal een voor een plek op het genogram te geven. Maar daarmee wordt het voor de familie niet overzichtelijker.

We werken het genogram van deze familie uit met Roots of Me en kiezen voor een tussenoplossing. Allereerst maken we een onderscheid tussen de groep halfbroers- en -zussen uit de Fiom KID-DNA databank (42) en de groep uit de commerciële databanken (8). Dat maakt het beter behapbaar. We plaatsen beide groepen in een apart tekstvak. Zeer waarschijnlijk zullen er in de toekomst nog meer matches gevonden worden. We besluiten daar een apart tekstvak voor te maken, met vraagtekens erin.

In onderstaand voorbeeld krijg je een beeld van hoe het genogram eruit ziet. Omwille van de privacy van de cliënten zijn persoonlijke details weggelaten en zijn de namen Marie-Louise en Bas gefingeerd.

“Een andere familiesituatie die niet binnen het gebruikelijke plaatje past, is die van een drieling die twee verschillende donorvaders bleek te hebben.

De man waarvan ze dachten dat hij hun vader was, was niet in ze geïnteresseerd. Van kleins af aan voelden ze: ‘er klopt iets niet’. Door een toeval kwamen de kinderen erachter dat zij met behulp van anoniem donorzaad waren verwekt. Het gevoel ‘er klopt iets niet’ bleef. Enkele jaren later bracht DNA-onderzoek aan het licht dat de drieling twee verschillende donorvaders had: de kliniek had destijds zaad van verschillende donoren met elkaar vermengd”.

Hieronder is te zien hoe het genogram van deze drieling eruit ziet:

In het genogram kun je met Roots of Me weergeven als kinderen meerlingen zijn. Maar omdat ze – in dit geval – een verschillende vader hebben, lukt dat niet. Daarom geven we met een donkere kleur de kinderen weer die als drieling ter wereld zijn gekomen. In de kleine vierkantjes worden de onbedoelde donoren weergegeven.

“Er zijn nog zoveel meer variaties van familiesituaties die uit te tekenen zijn. Sommige familiesystemen zijn erg ingewikkeld en de genogrammen daardoor ook. Dat maakt mijn werk ook zo interessant. Wat mijn cliënten gemeen hebben is dat ze zich allemaal te verhouden hebben tot vragen rondom hun afstamming. Iedereen doet dat op zijn eigen manier, maar de behoefte erachter is universeel: je wilt weten waar je vandaan komt.”

Kijk voor meer informatie of contact met Maureen Davis op haar website www.maureendavis.nl
Haar boek Schatgraven in de kelder van tante D. is verschenen bij Uitgeverij Elikser B.V., Leeuwarden.
Klik om het boek te bestellen.

Maureen was in april 2024 te gast bij de podcast De Kwak Kwaakt:

*Jan Karbaat (1927-2017) was een Nederlandse arts die gespecialiseerd was in kunstmatige inseminatie met donorzaad (KID). Hij is vooral bekend geworden doordat hij regelmatig - tegen de regels in - zijn eigen sperma doneerde, waardoor hij de biologische vader is van zeker 90 kinderen, onder wie 81 donorkinderen.

**De Fiom KID-DNA Databank is in 2010 opgezet door Fiom, in samenwerking met het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis. Zowel spermadonoren, eiceldonoren als donorkinderen kunnen zich inschrijven en hun DNA-profiel in de Fiom KID-DNA Databank laten opnemen. Aan de hand van DNA-profielen kunnen donoren en donorkinderen worden gematcht. De Fiom KID-DNA Databank is primair gericht op de verwantschap tussen donor en donorkind(eren).